Từ Đâu Mà Thực Phẩm Không Rõ Nguồn Gốc, Hàng Giả Tràn Ngập Thị Trường?

 Tình trạng nhức nhối không còn mới

Chưa bao giờ thị trường lại chứng kiến nhiều vụ việc liên quan đến hàng giả, thực phẩm không rõ nguồn gốc như hiện nay. Hàng loạt lô hàng bị thu giữ: thịt heo đông lạnh không tem nhãn, bánh kẹo giả nhãn hiệu nổi tiếng, mực ngâm hóa chất, thậm chí cả mỹ phẩm và thực phẩm chức năng không rõ xuất xứ...

Vậy từ đâu mà thực phẩm bẩn, hàng giả vẫn sống khỏe, tràn lan trên thị trường bất chấp các nỗ lực xử lý của cơ quan chức năng?

Nguyên nhân nào khiến thực phẩm không rõ nguồn gốc tràn ngập?

1. Lợi nhuận cao – động lực bất chính của người bán

Lý do đầu tiên và cũng là dễ hiểu nhất: kinh doanh hàng giả, thực phẩm kém chất lượng mang lại lợi nhuận cực cao. Nhập hàng trôi nổi, không kiểm định, bán ra với nhãn mác giả thương hiệu nổi tiếng, giá bán vẫn cao hơn gấp đôi giá vốn.

Một thùng thực phẩm không rõ nguồn gốc có thể mang về lợi nhuận gấp nhiều lần so với hàng chính hãng – đây là “miếng mồi” khó cưỡng với những người kinh doanh bất chấp đạo đức.

2. Người tiêu dùng còn dễ dãi, sính giá rẻ

Không ít người vẫn có tâm lý “ăn cho biết”, “mua rẻ cho tiết kiệm”, hoặc không có kiến thức để phân biệt hàng thật – hàng giả. Sự dễ dãi ấy vô tình tạo ra thị trường cho những kẻ trục lợi.

Ngoài ra, thói quen mua hàng qua mạng, không kiểm tra nguồn gốc cũng khiến người tiêu dùng rơi vào bẫy hàng giả mà không hề hay biết.

3. Thị trường online phát triển quá nhanh, vượt khả năng kiểm soát

Mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, livestream bán hàng… phát triển như vũ bão, tạo điều kiện cho hàng giả, hàng nhái len lỏi vào mọi ngóc ngách. Không cần giấy phép, không cần cửa hàng, chỉ cần vài chiếc điện thoại, kẻ gian đã có thể đưa thực phẩm không rõ nguồn gốc đến tận tay người tiêu dùng.

4. Chế tài chưa đủ sức răn đe

Dù luật pháp đã có quy định, nhưng trong nhiều trường hợp, mức phạt vẫn chưa tương xứng với thiệt hại gây ra, đặc biệt trong kinh doanh online. Việc xử lý còn nương tay hoặc kéo dài khiến kẻ xấu “nhờn luật”.

5. Thiếu liên kết giữa cơ quan quản lý – doanh nghiệp – người tiêu dùng

Một lỗ hổng lớn nằm ở thiếu thông tin đồng bộ và cơ chế phản ánh vi phạm. Người tiêu dùng khó biết sản phẩm nào thật – giả, cơ quan chức năng khó lần ra đường đi của hàng hóa, còn doanh nghiệp bị làm giả lại chưa có công cụ hỗ trợ bảo vệ thương hiệu hiệu quả.

Căn cứ pháp luật xử lý thực phẩm bẩn, hàng giả

Một số quy định quan trọng:

• Luật An toàn thực phẩm 2010

• Luật Sở hữu trí tuệ 2022 (sửa đổi)

• Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023

• Nghị định 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm trong hoạt động thương mại

• Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): Điều 190, 193, 317 – quy định về tội buôn bán hàng giả, hàng không đảm bảo an toàn

Mức xử phạt:

• Phạt tiền từ vài chục đến hàng trăm triệu đồng

• Tịch thu, tiêu hủy sản phẩm vi phạm

• Đình chỉ hoạt động kinh doanh

• Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng

Bài học cảnh tỉnh: Đừng đánh đổi sức khỏe vì rẻ tiền

Thực phẩm bẩn, hàng giả không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng người dân mà còn làm suy yếu nền kinh tế và gây mất niềm tin vào thị trường. Nếu xã hội không quyết liệt hành động, hàng giả sẽ tiếp tục sống khỏe, còn người tiêu dùng sẽ tiếp tục bị đầu độc từng ngày.

Giải pháp nào để chặn đứng thực phẩm bẩn?

Với người tiêu dùng:

• Luôn kiểm tra tem nhãn, truy xuất nguồn gốc, mã QR

• Mua hàng tại siêu thị, cửa hàng chính hãng

• Tố giác khi phát hiện hàng giả, hàng không an toàn

Với doanh nghiệp:

• Ứng dụng công nghệ chống giả (tem điện tử, định danh blockchain…)

• Tăng cường truyền thông minh bạch, giáo dục người tiêu dùng

• Phối hợp chặt với cơ quan chức năng khi bị làm giả

Với cơ quan quản lý:

• Tăng cường thanh kiểm tra thực địa và trực tuyến

• Rà soát các kênh bán hàng livestream, online, chợ mạng

• Siết quản lý đăng ký kinh doanh cá thể và hộ kinh doanh bán thực phẩm

Kết luận

Thực phẩm bẩn, hàng giả không phải ngẫu nhiên mà xuất hiện. Nó là kết quả của một chuỗi thiếu kiểm soát, tâm lý dễ dãi, lỗ hổng pháp luật và lòng tham. Để chấm dứt tình trạng này, cần sự đồng lòng từ người tiêu dùng – doanh nghiệp – nhà nước.

Mỗi người có thể là một “người gác cổng” cho sức khỏe cộng đồng – bằng cách nói không với hàng giả, và lên tiếng khi thấy sai trái.